Majčinstvo nakon 50. u Srbiji – Šta kažu podaci za poslednjih deset godina

Majčinstvo nakon pedesete godine života postalo je učestalija pojava, zahvaljujući napretku u oblasti asistirane reproduktivne tehnologije. Iako je nekada bila retkost, danas sve više žena postaju majke u kasnijim godinama života. Ovo otvara nova pitanja i izazove, ali i širi horizonte mogućnosti za mnoge žene koje žele da postanu majke u kasnijim godinama života.

Kako stvari stoje kod nas?

Prema podacima Instituta za javno zdravlje Srbije “Dr Milan Jovanović Batut”, broj žena koje su rodile nakon 50. godine života u Srbiji je u poslednjih deset godina značajno porastao. Dok je 2013. godine bilo samo 14 takvih porođaja, taj broj je 2023. godine dostigao čak 55. Poseban skok se beleži u poslednjih nekoliko godina, sa 41 porođajem u 2020. godini i 53 u 2022. godini. Ovi podaci ukazuju na rastući trend porođaja posle pedeste godine u Srbiji, koji je najizraženiji u poslednjoj deceniji.

Foto: Canva

Prema podacima iz Sjedinjenih Američkih Država, između 1997. i 1999. godine zabeleženo je 539 rođenja kod žena starijih od 50 godina. Prema podacima koje je objavio Guardian, porodilje starije od 50 godina i dalje su retkost i one su rodile 0,04% beba u Engleskoj u periodu od 2019. do 2021. godine. Međutim, njihov broj je u porastu. U tom periodu zabeleženo je 824 novih majki starijih od 50 godina, što predstavlja porast sa 701 u tri prethodne godine, odnosno povećanje od 15%, prema podacima Kancelarije za nacionalnu statistiku (ONS – The Office for National Statistics). Ovi podaci ukazuju na rastući trend rađanja u kasnijim godinama i postavljaju temelje za buduća istraživanja u ovoj oblasti.

Na koji način žene nakon 50. godine mogu da ostanu u drugom stanju?

Glavni pokretač ovog fenomena je napredak u reproduktivnoj medicini. Ove metode omogućavaju ženama da postanu majke čak i nakon što prirodna plodnost opadne. Žene starije od 50 godina danas imaju nekoliko opcija da ostanu u drugom stanju zahvaljujući napretku u reproduktivnoj medicini.

Foto: Canva

1. Prirodno začeće: Iako retko, postoji mogućnost prirodnog začeća, ali šanse se značajno smanjuju sa godinama zbog smanjenog broja i kvaliteta jajnih ćelija. Prirodno se nakon 50. godine života može zaleti jedino u slučaju da žena nije ušla u menopauzu.
2. IVF (in vitro fertilizacija): Najčešći način za žene u ovoj starosnoj grupi da zatrudne je putem vantelesne oplodnje, pri čemu se često koriste donirane jajne ćelije od mlađih žena. Ovo omogućava ženama da iznesu trudnoću čak i kada su njihove sopstvene jajne ćelije iscrpljene ili više nisu funkcionalne.
3. Zamrzavanje jajnih ćelija: Neke žene odlučuju se za zamrzavanje svojih jajnih ćelija dok su mlađe, kako bi ih koristile kasnije u životu. Ova tehnika omogućava ženama da odlože materinstvo do kasnijih godina.
4. Donacija embriona: Pored doniranih jajnih ćelija, žene mogu koristiti i donirane embrione, što je takođe jedan od načina da postanu majke u poznim godinama.
5. Hormonska terapija: Hormonska terapija se koristi kako bi se pripremila materica za trudnoću, posebno kod žena koje su ušle u menopauzu. Ova terapija omogućava da materica postane pogodna za implantaciju embriona.
6. Surogat-majčinstvo: U slučajevima kada žene iz zdravstvenih razloga ne mogu da iznesu trudnoću, ali žele biološko dete, surogat-majčinstvo predstavlja opciju. U tom slučaju, zametak nastao iz njihove jajne ćelije i partnerove sperme se implantira u matericu surogat majke. Međutim, Porodični zakon kod nas ne predviđa mogućnost surogat materinstva. Međutim, postoje naznake da će novi zakon sadržati odredbe i o surogat materinstvu.

Ove metode, zajedno sa napretkom u medicinskoj tehnologiji, omogućavaju sve većem broju žena da postanu majke i nakon 50. godine. Ukoliko žena u ovim godinama ostane u drugo stanju uglavno joj je potrebna nešto detaljnija nega i praćenje trudnoće. Neinvazivni prenatalni testovi su ustaljena praksa kod vođe trudnoća gde su majke starije zbog učestalijih hromozomskih nepravilnosti. U ovim slučajevima preporučuje se što detaljnija analiza koja može analizirati aneuploidije svih hromozoma, uključujući i polne, delecije, duplikacije, kao i mikrodelecije.

Individualni biološki sat

Važno je napomenuti da se biološki sat razlikuje od žene do žene. Dok kod nekih žena menopauza može nastupiti ranije, druge mogu biti malo duži period plodne. Ipak, nakon menopauze, koja se definiše kao 12 meseci bez menstrualnog ciklusa, prirodna sposobnost začeća je nemoguća jer jajnici više ne otpuštaju jajne ćelije.

Foto: Canva

Različite metode testiranja plodnosti omogućavaju ženama da procene svoj individualni nivo plodnosti i dalje odluče o koracima koje žele da preduzmu u vezi sa planiranjem porodice.

Priče iz prakse

Svetski mediji su zabeležili brojne priče o ženama koje su postale majke u poznijim godinama. Na primer, Maria del Carmen Bousada de Lara rodila je blizance sa 66 godina, dok je Erramatti Mangamma iz Indije postala majka u 73. godini putem IVF-a, držeći trenutni rekord za najstariju majku.

Ovi slučajevi često izazivaju kontroverze i rasprave o etici i medicinskim aspektima kasnog majčinstva. Ipak, one takođe pokazuju koliko je medicina napredovala i koliko mogućnosti sada stoji na raspolaganju ženama koje žele da postanu majke.

Novi standardi savremenog sveta

S obzirom na sve veći broj žena koje postaju majke u kasnijim godinama, važno je normalizovati ovaj fenomen i razumeti ga kao deo šireg trenda u društvu. Žene se sve više odlučuju na karijere, poboljšanje kvaliteta života, ili jednostavno čekaju da pronađu pravog partnera pre nego što postanu majke.

Pored toga, produženje životnog veka i bolji kvalitet zdravstvene zaštite omogućavaju ženama da u poznijim godinama života imaju energiju i resurse potrebne za podizanje dece. Samim tim, majčinstvo posle pedesete više nije toliko neuobičajeno kao što je nekada bilo.

Fenomen majčinstva nakon 50. godine je kompleksan i višeslojan. Dok donosi nove izazove, on takođe otvara vrata mnogim ženama da ostvare svoju želju za porodicom na način koji im najbolje odgovara. Sa napretkom u medicini i sve većim prihvatanjem društva, rađanje u kasnijim godinama postaje prirodan deo savremenog života.

Normalizacija ovog fenomena može doprineti smanjenju stigme i podršci ženama koje se odlučuju na ovaj korak, omogućavajući im da uživaju u majčinstvu bez predrasuda i ograničenja.