Šta je endometrioza?
Endometrioza je poremećaj zbog kog se deo tkiva sluzokože materice (endometrijuma) nalazi van materice, najčešće na trbušnoj maramici zidova male karlice, jajnicima (zbog čega se formiraju tzv. čokoladne ciste), jajovodu, bešici, crevima. U nekim, ređim, slučajevima, tkivo endometrijuma može se pronaći i na udaljenijim organima unutar tela – plućima, pa čak i na oku.
Tkivo endometrijuma koje se nalazi van materice ponaša se isto kao i ono u materici i zavisi od hormona. Krvari u isto vreme kad i tkivo materice – tokom menstruacije. Međutim, kako se ne nalazi u materici gde može slobodno da raste i razvija se, tkivo endometrijuma na drugim mestima pritiska okolne strukture, organe i tkiva, čime izaziva određene komplikacije – uključujući i neplodnost.
Zašto dolazi do endometrioze i koji su uzroci?
Iako se još uvek ne može precizno reći zašto dolazi do endometrioze, stručnjaci smatraju da na endometriozu utiču estrogen, imuni sistem i geni, pre svega. S obzirom na to da postoji dokaz da je endometrioza nasledna – to može biti jedan od razloga za pojavu, kao i ostali faktori rizika – kao što su prvi porođaj posle 30. godine, korišćenje tampona tokom menstruacije.
Najčešće objašnjenje za pojavu endometrioze kod žena jeste – retogradna menstruacija, odnosno pojava kad se krv koja sadrži endometriozne ćelije vraća nazad kroz jajovode i u matericu – umesto da izađe iz tela (tokom menstrualnog krvarenja). U nekim slučajevima, endometrioza se manifestuje kao poremećaj u imunom sistemu, gde probem sa imunitetom onemogućava organizmu da uništi nedometriozna tkiva koja rastu izvan materice, zbog čega ona nastavljaju da postoje i da se ponašaju isto kao i ona unutar materice.
Koji su faktori rizika?
Endometroza se češće javlja kod sledećih žena:
- koje su dobile prvu menstruaciju pre 12. godine
- kojima mentrualni ciklusi traju kraće od 28 dana
- kojima menstrualno krvarenje traje duže od 7 dana
- koje koriste tampone za vreme menstruacije
- koje nisu koristile kontracepciju
- koje nisu zatrudnele pre 30. godine
- koje imaju seksualne odnose tokom menstruacije
- koje imaju genetsku predispoziciju ili urođene anomalije ginekoloških organa
Simptomi endometrioze
Simptomi endometrioze javljaju se uglavnom do 30. godine života. Među prepoznatljivim simptomima koji ukazuju na postojanje endometrioze, najčešći su sledeći simptomi:
- bolne menstruacije
- obilna menstrualna krvarenja
- bolni seksualni odnosi
- neredovne menstruacije
- krvarenje između dva menstrualna ciklusa
- nemogućnost začeća
Problem kod prepoznavanja endometrioze leži upravo u simptomima koji se najčešće poklapaju sa menstrualnim simptomima i problemima, te se lako prepisuju redovnim ciklusima – a ne poremećaju koji može izazvati mnoge zdravstvene komplikacije, pa i neplodnost ukoliko se ne leči na vreme.
Kako se otkriva i dijagnostifikuje endometrioza?
Kao i drugi ginekološki problemi, i endometrioza je problem koji može prepoznati ginekolog tokom ultrazvučnog pregleda, ali i drugim, detaljnijim ispitivanjima. U ispitivanje i dijagnostiku mogu biti uključeni i endokrinolozi, a endometrozna tkiva mogu se prepoznati i uz pomoć magnetne rezonance i određivanjem koncentracije tumor antigena CA 125 u serumu.
Foto: Shutterstock
Kako se leči endometrioza?
Lečenje endometrioze vrši se operativnim putem ili uz pomoć lekova, a ponekad i u kombinaciji. Odabir lečenja zavisi od težine simptoma, lokalizacije endometrioze u telu, saveta lekara, planova za trudnoću žene, njene životne dobi i postojanja neplodnosti.
Uglavnom se prvo pristupa hormonskoj terapiji koja za cilj ima da se prekine hormonska stimulacije tkiva endometrijuma van materice i time izazove njihova atrofija i prekine krvarenje. Ovi lekovi izazvaju stanje u organizmu koje je slično trudnoći ili menopauzi.
Operacija se primenjuje kako bi se uklonilo što više endometrioze, a kako bi se sauvala materica i jajnici, pogotovo u slučaju kada žena planira trudnoću. Operativnim putem smanjuju se i bolovi, ali se ipak i jedno i drugo može posle nekog vremena vratiti.
Najteži slučajevi endometrioze rešavaju se histerektomijom, odnosno uklanjanjem materice i jajnika. Ovo je uvek poslednji izbor za lečenje, pogotovo kada su žene još uvek u reproduktivnom periodu života.
