Sve do pre 25 godina pupčana vrpca i posteljica su se smatrale za medicinski otpad. A onda su naučnici otkrili da su ta dva organa veliki izvor hematopojetskih matičnih ćelija. To je dovelo do razvoja niza terapija, u kojima se krv iz pupčane vrpce koristi kao izvor matičnih ćelija umesto koštane srži, i to pre svega kod pacijenata sa ozbiljnim bolestima krvi, kao što je akutna leukemija ili anemija srpastih ćelija.
Sada je Hemakord, prvi lek dobijen od matičnih ćelija iz pupčanika, koji je dobio licencu FDA, osvojio Galenovu nagradu za najbolji biotehnološki proizvod u Americi. Ova nagrada se dodeljuje “biomedicinskim produktima koji unapređuju stanje čovečanstva”.
Hemakord je razvijen u okviru nacionalnog programa za krv iz pupčanika u Centru za krv iz Njujorka (NCBP). To je mesto gde je nastala prva javna banka matičnih ćelija iz pupčanika 1992. godine. Od osnivanja, ova banka je dostavila 5000 jedinica krvi iz pupčanika koje su upotrebljene za transplantacije.
Krv iz pupčanika se uzima čim se beba odvoji od majke
Direktor banke, doktor Pablo Rubenštajn, seća se početaka i osnivanja kao teškog perioda, jer su, kako kaže, majke u prvi mah bile sumnjičave. Međutim, vrlo brzo ih je fasciniralo što se ono što se do tada smatralo otpadom može koristiti kao lek. Kada im je proces objašnjen, vrlo rado su pristajale da doniraju krv iz pupčanika.
Prva transplantacija matičnih ćelija iz krvi pupčane vrpce obavljena je 1989. godinje, a pacijent koji je dobio te ćelije je i dan danas živ i zdrav. Ovaj pacijent je dobio krv iz pupčanika svog rođenog brata.
Prva transplantacija od nesrodnog donora obavljena je 1993. godine i takođe je bila uspešna.
Od tada, ovaj postupak je ušao u standardnu kliničku praksu, a procenjuje se da je do sada krv iz pupčanika iskorišćena kao izvor matičnih ćelija za transplantaciju kod više od 30.000 ljudi.
Dr Rubinštejn je rekao da u najstarijoj banci matičnih ćelija u svetu, NCBP Centru u Njujorku, trenutno ima oko 60.000 jedinica krvi iz pupčanika spremnih za transplantaciju. Sada u svetu postoje i druge banke.
Matične ćelije iz pupčanika danas su već moćno i dostupno sredstvo za pojedine bolesti. U Americi je trenutno krv iz pupčanika izvor matičnih ćelija za 20% transplantacija, a u Evropi i drugim delovima sveta taj procenat je nešto niži i iznosi oko 15%.
Razlozi za ovo su različiti, a jedan od njih je da Evropa ima etnički homogenije stanovništvo i lakše je pronaći donore. Ipak, sa krvlju iz pupčanika je moguće raditi transplantacije i sa donorima koji su manje podudarni sa primaocem i takve transplantacije su uspešne.
Još jedna prednost krvi iz pupčanika je da postoji mnogo manji rizik od odbijanja transplantata i zbog toga su dovoljne slabije doze zračenja i hemoretapije pre same transplantacije i lekova koji suzbijaju imunitet nakon transplantacije. Režimi terapije koji se koriste pri transplantaciji matičnih ćelija iz pupčane vrpce su blaži nego kada se koriste matične ćelije koštane srži. To znači da je ceo proces manji šok za organizam, pa se matične ćelije iz pupčanika preporučuju za upotrebu kod starijih ljudi koji su suviše slabi za transplantaciju koštane srži.
