Kako prepoznati poremećaj mišićnog tonusa kod bebe

Šta znači poremećaj mišićnog tonusa kod bebe i kako se prepoznaje?

Poremećaj mišićnog tonusa kod bebe predstavlja čest problem koji se može javiti još u porodilištu, pre nego što beba sa mamom dođe kući. Tada se rade mnogi pregledi bebe koji mogu ukazati upravo na nepravilnosti u radu mišića bebe, odnosno na poremećaj mišićnog tonusa.

Prilikom pregleda novorođenčeta doktor ispituje način na koji beba reaguje i daje otpor pri pasivnim pokretima, kao i kakva je refleksna aktivnost bebe. U zavisnosti od rezultata doktor utvrđuje da li postoji neki problem sa mišićima ili ne. Mogu se ustanoviti tri vrste poremećaja mišićnog tonusa: hipertonus, hipotonus i distoni sindrom.

Hipertonus ili povišeni tonus mišića jedan je od tipova poremećaja mišićnog tonusa. Povišen mišićni tonus čini da je beba previše kruta i čvrsta prilikom pokretanja, što roditelje može navesti na mišljenje da im je beba samo naprednija od drugih. Povišen tonus mišića najčešće imaju bebe koje su prevremeno rođene, bebe iz rizičnih trudnoća ili u slučajevima kada je prilikom porođaja došlo do nekih komplikacija.

Šake beba sa hipertonusom su jako stisnute u pesnice, a umesto da se nakon trećeg meseca opuštaju – one često ostaju stisnute. Takođe, karakteristika hipertonusa jeste i prenaglašena reakcija bebe na čak i najmanje zvučne, svetlosne i mehaničke stimulacije.

U nekim slučajevima beba već u prva tri meseca, uz hvatanje rukama, zauzima sedeći položaj, koji pri normalnom razvoju mišića ne bi trebalo da radi u tom uzrastu jer to nije dobro za bebin dalji razvoj. Neke bebe se u istom uzrastu iz položaja na stomaku lako okrenu na leđa – mada bi to bebe trebalo da počnu da rade tek sa osam meseci. Neretko roditelji ovo sve smatraju uspehom i napretkom njihovog deteta, mada je tome uzrok poremećaj mišićnog tonusa.

Beba sa hipertonusom deluje kao naprednija od svojih vršnjaka, ali samo zato što je u pitanju nepravilan rad mišića, što bi trebalo na vreme regulisati. Rešenje za povišen tonus mišića kod bebe je smanjenje stimulacije mišića koja može dovesti do stvaranja pogrešnih šema pokreta, a time predstavljati i prepreku u normalnm motornom razvoju deteta.

U smanjenju stimulacije mišića kod bebe od pomoći su saveti i obuke fizioterapeuta koji roditelje uči kako da dovedu do normalizacije tonusa mišića njihove bebe. U pitanju su jednostavni postupci kojima se omogućava bebi da započne pokret i održi određen položaj bez pomeranja. 

Na početku može delovati kao nemoguća misija obuzdati bebu koja zauzima položaje koje želi, ali vremenom će sve postati lakše. Savijanjem nogu bebe, postavljanjem ruku napred i spuštanjem glavice na dole savladaćete i najnemirnije dete, a vremenom, kako se tonus mišića bude smanjivao, bebi će biti lakše da napraviti pokrete koje ranije nije mogla i da miruje u mnogo opuštenijem položaju.

 

Problem hipertonusa se rešava tokom svakodnevnih aktivnosti – pravilnim uzimanjem i nošenjem bebe, posebnim položajima u kojima je beba dok je prepovijate, adekvatnim položajima za spavanje i slično. Vremenom će se smanjiti mišićni tonus, a beba će nastaviti da se normalno razvija i zdrav raste.

Hipotonus je poremećaj mišićnog tonusa suprotan hipertonusu. Predstavlja smanjen mišićni tonus, odnosno umanjen stimulans mišića kod bebe. Za razliku od hipertonusa, koji se može prepoznati po očiglednim karakteristikama (stisnute pesnice bebe, krutost mišića, savijene ruke i noge), hipotonus je u ranom uzrastu jako teško prepoznati jer ne odaje nikakve specifične znake.

Smanjeni tonus mišića može biti i nasledno oboljenje ili posledica određenih rizika tokom trudnoće i/ili porođaja. Češće se javlja kod prevremeno rođenih beba i onih koje imaju nižu ocenu na rođenju.

Iako je teže prepoznati hipotonus, on se mnogo češće javlja. Određena vrsta mlitavosti i slabost mišića koji predstavljaju hipotonus mogu se prepoznati u slučajevima hiperpokretljivosti zglobova bebe i manjku tpora prilikom pasivnih pokreta.

Ovaj poremećaj mišićnog tonusa nije ozbiljan problem, ali je ipak potrebno na vreme reagovati kako ne bi, uz neke druge poremećaje, stvorilo ozbiljnije posledice po razvoj bebe. Kako bi uočili problem smanjenog mišićnog tonusa bebe, potrebno je proveriti jedan od bebinih urođenih refkleksa – hvatanja šakom i nožnim prstima. Kada naslonite prst na bebin dlan ili taban trebalo bi da se bebini prsti odmah zatvore oko vašeg prsta i ostanu u tom položaju. Ukoliko do toga ne dolazi iz više pokušaja ili nikad – obratite se lekaru.

Ukoliko hipotonus nije primećen na samom rođenju, već nakon nekog vremena, potrebno je posavetovati se sa fizijatrom. Kako je ovaj poremećaj predstavlja mišićni stimulans, potrebno je utvrditi razlog za to. Pored detaljnih pregleda stručnjaka i pažljivog praćenja motornog razvoja bebe može se zaključiti da ne postoje značajni poremećaji neuromišićnog sistema.

Roditelji, prema savetima fizijatra, pomažu bebi da, stimulisanjem mišića, nastavi svoj pravilan rast i razvoj kako bi se tonus mišića što pre normalizovao. Program vežbi koji roditelji dobiju od fizijatra dovoljan je da ukloni prepreke u motornom razvoju bebe.

Distoni sindrom, kao jedan od poremećaja mišićnog tonusa kod beba, ne predstavlja bolest, nego posledicu traume mozga u trudnoći ili porođaju. Javlja se nakon rizične trudnoće, prevremenog porođaja ili usled rizičnih porođaja, odnosno porođaja izvedenim carskim rezom.

Distoni sindrom se prepoznaje po tome što se kod bebe pojave simptomi i hipertonusa i hipotonusa u isto vreme. U tom slučaju, neki mišići kod bebe su previše opušteni, dok su drugi previše kruti i zgrčeni. Ipak – ovi poremećaji mišićnog tonusa veoma su česti kod beba i predstavljaju posledicu traume mozga tokom trudnoće ili na porođaju. Ovo ne mora da nužno ukazuje na postojanje distonog sindroma.

Kod beba kojima je nakon porođaja utvrđeno moždano krvarenje određenog stadijuma, a što se sreće kod velikog broja dece, dolazi do ove dijagnoze. Tada se bebe uključuju u program vežbi razvojne gimnastike i njihov razvoj se prati od strane stručnog tima u kojem se nalaze pedijazar, fizijatar, neurolog, neuropedijatar, defektolog, logoped i drugi.

Sve sumnjive simptome ili promene u razvoju bebe roditelji bi trebalo da prijave pedijatru tokom pregleda. Ukoliko bude potrebe uradiće se dodatna procena detetovog razvoja kako bi se utvrdilo postojanje distonog sindroma, odnosno odstupanje od normalnog razvoja, i dalje uspostavila terapija.

U slučajevima u kojima je mozak bebe pretrpeo povredu – prognozirati razvoj je veoma teško jer je to indivdualno, razlikuje se od deteta do deteta i ne može se generalizovati. Pravovremeno prepoznavanje simptoma i uključivanje u proces terapije daje najveće šanse detetu da se normalno razvija i raste.

Saveti stručnjaka su da se pored motoričkog razvoja, u slučaju distonog sindroma kod deteta obrati pažnja i na celokupan razvoj. Posledice traume kroz koju je beba prošla mogu se manifestovati i nakon prohodavanja i ne moraju biti povezane samo sa motoričkim razvojem. Posticanje razvoja i pravilna stimulacija najbolji je način da se poboljša zdravlje deteta i omogući mu se napredak.