Evropska unija se poslednjih decenija suočava sa ozbiljnim demografskim izazovima koji ugrožavaju održivost njene privrede i socijalnih sistema.
Prema podacima Eurostata, stopa fertiliteta u EU pala je na rekordno nizak nivo, dok se udeo starijeg stanovništva povećava. Istovremeno, jaz između potreba tržišta rada i otpora prema imigraciji postaje sve izraženiji.
Pad nataliteta
U 2023. godini u EU je rođeno 3,67 miliona dece – 5,4% manje nego 2022. godine i najmanje od 1961. Stopa fertiliteta iznosila je svega 1,38 dece po ženi, što je daleko ispod granice od 2,1 potrebne za prostu reprodukciju.
Najniže stope su zabeležene na Malti (1,06) i u Španiji (1,12), a najviše u Bugarskoj (1,81) i Francuskoj (1,66). Hrvatska se nalazi na 1,47.
Prosečna starost žena pri rođenju prvog deteta u EU iznosila je 29,8 godina – najniža u Bugarskoj (26,9), a najviša u Italiji (31,8). Odlaganje majčinstva doprinosi smanjenju ukupnog broja dece po ženi.
Starenje stanovništva
Demografski pritisak pojačava i starenje populacije. Starosni indeks zavisnosti, koji meri odnos osoba starijih od 65 u odnosu na radno sposobne (15–64), na početku 2024. iznosio je 33,9% u EU. Najniži je bio u Luksemburgu (21,7%) i Irskoj (23,6%), a najviši u Italiji (38,4%) i Portugalu (38,2%). U Hrvatskoj – 37,5%. Na jednog penzionera dolazi tek 1,39 radnika.
Imigracija – neophodnost ili izazov?
S obzirom na negativne demografske trendove, imigracija se nameće kao ključno sredstvo za očuvanje radne snage i ekonomskog rasta. U 2022. godini, u EU je ušlo oko 5,1 milion imigranata iz zemalja van Unije – najviše u Nemačku, Španiju i Italiju.
Imigrantkinje često imaju višu stopu fertiliteta, što doprinosi ukupnom broju rođenih. U 2023. godini, čak 23% dece u EU imalo je majke rođene van zemlje u kojoj su rodile, uključujući i žene rođene van EU.
Politička osetljivost i otpor javnosti
Međutim, pitanje imigracije ostaje politički osetljivo. Radikalna desnica jača širom Evrope, delom zbog protivljenja imigraciji. Strahovi uključuju gubitak nacionalnog identiteta, porast kriminala i pritisak na tržište rada – iako su mnogi od tih strahova preuveličani ili neutemeljeni.
U Hrvatskoj su, prema istraživanjima, posebno negativni stavovi prema migrantima islamske veroispovesti. Zemlja još nema definisanu dugoročnu migracionu i integracionu strategiju, već se oslanja na okvire EU i poslovni sektor.
Južne zemlje EU u težoj poziciji
Iako su sve članice pogođene, južne zemlje (Španija, Italija, Hrvatska) imaju izraženije probleme zbog nižeg fertiliteta, ekonomskih teškoća, veće rodne neravnopravnosti i slabijih socijalnih politika.
Za razliku od severnih i nordijskih zemalja koje imaju razvijene porodične politike (subvencionisani vrtići, fleksibilno radno vreme, poreske olakšice), južna društva se teže prilagođavaju savremenim demografskim potrebama.
U Španiji je nezaposlenost mladih bila 28%, u Hrvatskoj 19%, a u Nemačkoj ispod 6%. Mladi u Hrvatskoj u proseku napuštaju roditeljski dom tek sa 33 godine.
Migracije – spas i gubitak istovremeno
Hrvatska se suočava i sa intenzivnim iseljavanjem. Od 2013. do 2023. godine zemlju je napustilo skoro 390.000 ljudi, a uselilo se oko 253.000. Mladi i obrazovani najčešće odlaze.
U poslednje dve godine beleži se više useljavanja, naročito iz azijskih zemalja, ali integracija ostaje izazov zbog kulturoloških razlika.
Šta nas čeka do 2050?
Prema projekcijama Eurostata i OECD-a, do 2050. EU će dostići kritičan odnos radno sposobnih i penzionera – više od 56 penzionera na svakih 100 radno aktivnih. U Italiji, Grčkoj i Hrvatskoj taj odnos biće još gori.
Bez reformi penzionih i zdravstvenih sistema, povećanja nataliteta i bolje integracije imigranata, EU bi mogla da se suoči sa:
- kolapsom penzionih fondova
- smanjenjem javnih usluga
- usporavanjem ekonomije
- tenzijama između generacija
Neki demografi predviđaju da bi destabilizacija sektora zdravstva, obrazovanja i socijalne zaštite mogla početi već oko 2035.
Izvor: Buka
Komentari (0)